Барча шахсларни зўрлик остида ғойиб бўлишдан ҳимоя қилиш тўғрисидаги Декларация
III илова
1992 йил 18 декабрь
Бош Ассамблея,
Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Уставида ва бошка халқаро ҳужжатларда эълон қилинган принципларга мувофиқ, инсоният оиласининг барча аъзоларига хос бўлган қадр-қиммат, уларнинг тенг ва ажралмас ҳуқуқлари эркинлик, адолат ва ялпи тинчликнинг асоси сифатида эътироф этилганлигини эътиборга олиб,
давлатлар Уставга, хусусан, унинг 55-моддасига мувофиқ инсон ҳуқуқлари ва асосий эркинликларига барча томонидан ҳурмат билан қаралиши ҳамда риоя этилишига кўмаклашиш мажбуриятини зиммаларига олганликларини ҳисобга олиб,
кўпгина мамлакатларда зўрлик остида ғойиб бўлиш ҳоллари учраб турганлигидан, бундай ҳоллар кўпинча мунтазам тусга олаётганлигидан, яъни одамлар қамоққа, ҳибсга олинишга дучор бўлаётганлиги ёки ўз хоҳиш-иродасига карши ўлароқ, ўғирланаётганлигидан ёинки ҳукумат номидан, унинг бевосита ёки билвосита мадади, рухсати ёки розилиги билан иш кўраётган ҳукуматнинг турли бўғинлари ёки даражаларидаги мансабдор шахслар, уюшган гуруҳлар ёки хусусий шахслар томонидан қандайдир бошқача тарзда озодликдан маҳрум бўлаётганлигидан, кейинчалик бундай шахсларнинг тақдири ёки бўлиб турган жойини маълум қилиш ёхуд улар озодликдан маҳрум қилинганлигини эътироф этиш рад қилинаётганлигидан, бундай ҳоллар муайян шахсларни қонун ҳимоясидан четда қолдираётганлигидан чуқур ташвишланиб,
зўрлик остида ғойиб бўлиш қонунийликни, инсон ҳуқуқлари ва асосий эркинликларини ҳурмат қилиш тарафдори бўлган ҳар қандай жамиятнинг энг асосий қадриятларини барбод этишини, бундай ҳаракатларни мунтазам равишда содир этиш ўз мазмунига кўра инсониятга қарши жиноят ҳисобланишини эътиборга олиб,
дунёнинг турли қисмларидан олинаётган одамларнинг зўрлик остида ёки ўз хоҳиш-иродасига қарши ўлароқ ғойиб бўлиб кетаётганлигига, бундай ғойиб бўлиш оқибатида уқубат ва мусибатга дучор бўлаётганлигига тааллуқли ахборотлардан ташвиш билдирилган, ҳукуматлар ҳуқуқ-тартиботни сақлаш ва хавфсизлик органлари ҳокимиятни суиистеъмол қилганлик учун жавобгарликни зиммага олишларини таъминлашга даъват этилган, бундай суиистеъмолликлар одамларнинг зўрлик остида ёки ўз хоҳиш-иродаларига қарши ўлароқ ғойиб бўлиб кетишига олиб келиши мумкинлиги баён этилган ўзининг 1978 йил 20 декабрдаги 33/173-сон резолюцпяеидан келиб чиқиб,
1949 йил 12 августдаги Женева конвенцияси ва 1977 йилда қабул қилинган ушбу конвенцияга доир Кўшимча протоколларга мувофиқ қуролли тўқнашувларнинг қурбонларига берилган ҳимоя тўғрисида эслатиб,
хусусан, Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси ҳамда Фуқаролик ва сиёспй ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пактнинг шахснинг яшаш ҳуқуқи, эркинлик ва хавфспзлик ҳуқуқи, қийноқларга дучор бўлмаслик ва ҳуқуқ субъекти эканлигини эътироф этиш ҳуқуқи баён этилган тегишли моддаларини ҳисобга олиб,
қатнашчи давлатлар қийноқ ва жазо қўллашнинг олдини олиш юзасадан самарали чоралар кўришини назарда тутган Қийноқ ҳамда муомала ва жазолашшшг шафқатснз, ғайриинсоний ёки қадр-қимматни хўрловчи турларига қарши конвенцияни ҳам ҳисобга олиб,
Ҳуқуқ-тартиботни сақлаш бўйича мансабдор шахсларнннг хулқ-атвори кодексини, Мансабдор шахслар томонидан ҳуқуқ-тартиботни сақлаш принциплари, Жиноятлар ва ҳокимиятни суиистеъмол қилиш қурбонлари учун одил судловнинг асосий принциплари Декларацнясини ҳамда Маҳбуслар билан муомала қилишнинг минимал стандарт қоидаларини эътиборга олиб,
зўрлик остида ғойиб бўлишнинг олдини олиш мақсадларида қандай шаклда бўлмасин, ушлаб туришга ёки қамоққа дучор бўлган барча шахсларни ҳимоя қилиш принцнплари тўпламининг 1988 йил 9 декабрдаги 43/173-сон резолюциясига иловада баён этилган ҳамда Иқтисодий ва Ижтимоий Кенгаш томонидан 1989 йил 24 майдаги 1989/65-сон резолюцияда баён этилган ва Бош Ассамблея томонидан 1989 йил 15 декабрдаги 44/162-сон резолюцияда маъқулланган Ноқонуний ва асоссиз ҳаётдан маҳрум қилиш харакатларининг олдини олиш ва уларни текшириш принципларпга қатъий риоя этилишини таъминлаш зарурлигини баён қилиб,
зўрлнк остида ғойиб бўлиш ҳаракати юқорида қайд этилган халқаро ҳужжатларда акс эттирнлган тақиқларни бузишдан иборат бўлса-да, зўрлик остида ғойиб бўлиш борасидаги ҳар қандай ҳаракатни алоҳида оғир ҳуқуқбузарлик сифатида таснифлайдиган ва бундай қилмишлар содир этганлик учун жазони таъминлашга, шунингдек уларнинг олдини олишга қаратилган нормалар белгилайдиган ҳужжат ишлаб чнқилиши муҳим эканлигини ҳисобга олиб,
1. ушбу Барча шахсларнн зўрлик остида ғойиб бўлишдан ҳпмоя қилиш тўғрисидаги декларацияни барча давлатлар учун принциплар туркуми деб эьлон қилади;
2. Декларация ҳамма учун маълум ва ҳамма томонидан эътироф этилган аҳамият касб этиши учун бор куч-ғайратни сарфлашга қатъий даъват қилади.
1-модда
1. Зўрлик остида ғойиб бўлиш борасидаги ҳар қандай ҳаракат жиноят ҳисобланади. Бундан ҳаракат Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Уставини инкор этиш ҳамда Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларациясида эълон қилинган ва ушбу соҳага тааллуқли ҳужжатларда тасдиқланган ва ривожлантирилган инсон ҳуқуқлари ҳамда асосий эркинликларини жиддий ва қўпол бузиш сифатида қораланади.
2. Зўрлик остида ғойиб бўлишга доир ҳар қандай ҳаракат бундай ҳаракатга дучор қнлинаётган шахсларни қонун ҳимоясидан маҳрум этади, уларга ва уларнппг оилаларига оғир уқубатлар келтиради. Бундай ҳаракат халқаро ҳуқуқ нормаларини, хусусан, шахснинг ҳуқуқ субъекти эканлигини, шахснинг эркинлик ва хавфсизлпк ҳуқуқини, қийноқ ҳамда муомала ва жазолашнинг шафқатсиз, ғайриинсоний ёки қадр-қимматни хўрловчи турларига дучор бўлмаслик ҳуқуқннп кафолатловчи нормаларни бузиш ҳнсобланади. Бундай ҳаракат, шунингдек яшаш ҳуқуқини бузиш ҳисобланади ёки ушбу ҳуқуққа жиддий таҳдиддан иборат бўлади.
2-модда
1. Ҳеч қайси бир давлат зўрлик остида ғойиб бўлишни амалиётга татбиқ этмаслигп, бунга имкон бермаслиги ёки йўл қўймаслиги керак.
2. Давлатлар зўрлик остида ғойиб бўлиш амалиётда қўлланилишининг олдини олиш ва бундай амалиётга барҳам беришга барча воситалар орқали кўмаклашиш учун миллий ва минтақавий даражаларда фаолият кўрсатади ҳамда Бирлашган Миллатлар Ташкилоти билан ҳамкорлик қилади.
3-модда
Ҳар бир давлат ўз юрисдикцияси остида ҳар қандай давлатда зўрлик остида ғойиб бўлиш ҳаракатларининг олдини олиш ва уларга барҳам бериш учун қонунчилик, маъмурий, суд йўли ва бошқа йўллар билан чоралар кўради.
4-модда
1. Зўрлик остида ғойиб бўлпш борасидаги ҳар қандай ҳаракат жпноят ҳуқуқига биноан жиноят ҳнсобланиб, унда бундай килмишнинг ўта оғпр тусга эга эканлиги ҳисобга олинган ҳолда тегишли жазо чоралари назарда тутилади.
2. Миллий қонун ҳужжатларида зўрлик остпда ғойиб бўлпш ҳаракатлари содир этилишида қатнашнб, кейин қурбонлар тирик қайтишига кўмаклашган ёки зўрлик остида ғойпб бў.тиш ҳолатларини аниқлаштиришга кўмаклашувчи маълумотларни ихтиёрий равишда тақдим этган шахсларга нисбатан айбни енгиллаштирувчи ҳолатлар назарда тутилиши мумкин.
5-модда
Қўлланиладиган жиноий жазолардан ташқари зўрлнк остида ғойиб бўлишга сабаб бўлган ҳаракатлар соднр этилишида айбдор бўлган шахслар фуқаролик жавобгарлигига, бундай тарзда ғойиб бўлишни ташкил этган, бундай ҳаракатларга рози бўлган ёки йЎЛ Қўйнб берган давлатлар ёки давлат органлари халқаро ҳуқуқ принципларига мувофиқ мазкур давлатнинг халқаро жавобгарлигига зарар етказмаган ҳолда фуқаролик жавобгарлигига ҳам сабаб бўлади.
6-модда
1. Қандайдир бир давлат ёки фуқаролик органининг, ҳарбий ёки бошқа органнинг ҳеч қайси бир буйруғи ёкн фармойиши зўрлнк остида ғойиб бўлишни оқлаш учун важ бўлиб хизмат қилмайди. Бундай буйруқ ёки фармойишни олган ҳар қандай шахс унга бўйсунмаслик ҳуқуқига эга ва бўйсунмаслиги шарт.
2. Ҳар бпр давлат зўрлик остида ғойиб бўлишга олиб борадиган кўрсатма берувчи, ваколат берувчи ёки бундай ҳаракатни рағбатлантирувчи буйруқлар ёкн фармойишлар тақиқланишини таъминлаши керак.
3. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари ходимларини касбий жнҳатдан тайёрлаш вақтида ушбу модда 1 ва 2-бандларининг қоидаларига лозим даражада эътибор қаратилиши керак.
7-модда
Уруш таҳдиди ёки уруш ҳолати бўладими, ички сиёсий нобарқарорлик ёки ҳар қандай бошқа фавқулодда вазият бўладимн, бундаи қатъи назар, ҳеч қандай бир ҳолат зўрлик остида ғойиб бўлганликни оқлаш учун важ бўлиб хизмат қилмайди.
8-модда
1. Башарти, муайян шахсга зўрлик остида ғойиб бўлиш тахдид солмоқда, дсб тахмин қилиш учун жиддий асослар мавжуд бўлса, ҳеч бир давлат 6у шахсни бошқа давлатга жўнатмаслиги, қайтариб юбормаслпги ёки топширмаслиги керак.
2. Бундай асослар бор-йўқлигини аниқлаш мақсадида ваколатли органлар ишга тааллуқли барча вазнятларни, шу жумладан, тегишли ҳолларда муайян давлатда инсон ҳуқукларининг қўпол, ачинарлн тарзда ва оммавий бузиш амалиёти мавжуд эмаслигини эътиборга оладилар.
9-модда
1. Ҳар қандай ҳолатларда, шу жумладан, юқорида 7-моддада эслатиб ўтилган ҳолатларда зўрлик остида ғойиб бўлишнинг олдини олиш мақсадларида озодликдан маҳрум этилган шахсларнинг бўлиб турган жойини ёки саломатлигининг ҳолати ва/ёки озодлпкдан маҳрум этиш тўғрисида буйруқ чиқарган ёкн бундай ҳаракатни содир этган органни аниқлаш воситаси сифатида суд орқали ҳимояланиш воситасидан жадал ва самарали фойдаланиш ҳуқуқи мавжуд бўлиши зарур.
2. Бундай муҳокаманинг бориши вақтида миллий ваколатли органлар учун озодликдан маҳрум этилган шахслар сақланаётган барча жойлар ва бундай жойларнинг ҳар қандай қисми, шунингдек бундай шахслар сақланиши мумкин деб тахмин қилишга асос бўлган ҳар кандай жой очиқ бўлади.
3. Бундай жойлар муайян давлатнинг қоиунига бнноан ёки мазкур давлат қатнашчиси ҳисобланган қандайдир халқаро-ҳуқуқий ҳужжатга асосан ҳуқуққа эга бўлган ҳар қандай ваколатли органи учун ҳам очиқ бўлиши мумкин.
10-модда
1. Озодликдан маҳрум этилган ҳар қандай шахс расман эътироф этилган ҳибсда ушлаб турилганлар сақланадиган жойларда сақланади ва мнллий қонунга мувофиқ ушланганидан кейин тезда суд органи олдида жавоб беради.
2. Бундай шахсларнинг ушланганлиги ва улар ҳибсда сақланаётган жой ёки жойлар, шу жумладан, у ўтказилган бошқа жой тўғрисидаги аниқ маълумотлар, башарти бундай шахслар бошқача фикр баён этмаса, уларнинг оила аъзоларига, адвокатларига ёки бундай маълумотлардан қонуний равишда манфаатдор ҳар қандай бошқа шахсга дарҳол хабар қилинади.
Ҳибсда сақланадиган ҳар бир жойда озодликдап маҳрум этилган барча шахсларнинг мунтазам янгиланиб турадиган расмий рўйхати мавжуд бўлади. Бундан ташқари ҳар бир давлат шунга ўхшаш марказлашган рўйхатлар тузиш чораларини кўради.
Бундай рўйхатларда акс эттирилган маълумотлар аввалги бандда эслатиб ўтилган шахсларга, ҳар қандай бошқа ваколатли мустақил органга, шунингдек ҳибсга олинган шахснинг турган жойини аниқлашга ҳаракат қилаётган, муайян давлатнинг қонунига биноан мазкур давлат қатнашчиси бўлган ҳар қандай халқаро-ҳуқуқий ҳужжатга асосан тегишли ҳуқуққа эга бўлган ҳар қандай ваколатли органга тақдим этилади.
11-модда
Озодликдан маҳрум этилган ҳар қандай шахс шундай тарзда озод этилиши керакки, у ҳақиқатдан ҳам озод қилинганига, бундан ташқари унинг жисмоний дахлсизлиги ва ўз ҳуқуқларини тўлиқ амалга ошириш қобилияти кафолатланган шарт-шароитларда озод қилинганига ишонч ҳосил қилиши мумкин бўлади.
12-модда
1. Ҳар қандай давлат ўзининг қонун ҳужжатларида озодликдан маҳрум этиш тўғрисида буйруқлар бериш ваколатига эга бўлган мансабдор шахслар белгиланган нормаларни назарда тутиб, уларга бундай буйруқлар қайси шароитда берилиши изоҳланади ва қонуний асосларга эга бўлмаган ҳолда у ёки бу шахснинг ушлаб турилганлиги тўғрисида маълумот беришни рад этган мансабдор шахсларга нисбатан жазолар кўзда тутилади.
2. Ҳар қандай давлат ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларининг ҳибсга олиш, қамоққа олиш, озодликдан маҳрум этиш, қамоқда сақлаш, бошқа жойларга ўтказиш ва турма қамоғи учун масъул бўлган барча мансабдор шахсларига нисбатан, шунингдек қонунга биноан куч ва ўқотар қурол ишлатиш рухсат этилган бошқа мансабдор шахслрга нисбатан, қатъий назоратни ҳам, шу жумладан, бўйсунув аниқ белгиланишини ҳам таъминлайди.
13-модда
1. Ҳар бир давлат қайсидир бир шахснинг зўрлик остида ғойиб бўлиб кетганлиги тўғрисидаги ахборотга эга ёки бундай ахборотдан қонуний манфаатдор ва бундай ахборот ҳақида баён қилувчи ҳар қандай шахс тезда холис ва пухта текширув ўтказадиган ваколатли ва мустақил давлат органига шикоят қилиш ҳуқуқига эга бўлишини таъминлаши керак.
Қайсидир бир шахс зўрлик остида ғойиб бўлди деб гумон қилиш учун оқилона асослар мавжуд бўлган ҳар бир ҳолатда давлат мазкур ишни дарҳол, ҳатто расмий шикоят мавжуд бўлмагани тақдирда ҳам, текширув ўтказиш кўрсатилган органга топширади.
2. Ҳар бир давлат бундай ваколатли орган самарали текширув ўтказиш учун зарур ваколатлар ва ресурсларга, шу жумладан, гувоҳларни чақиртириш ва тегишли материаллар тайёрлаш, шунингдек дарҳол жойга олиб бориш билан боғлиқ ваколатларга эга бўлишини таъминлайди.
3. Терговнинг барча қатнашчиларини, шу жумладан, даъвогар, адвокат, гувоҳлар ва тергов ўтказаётган шахсларни ёмон муомала қилиш, қўрқитиш ёки ўчнинг ҳар қандай туридан ҳимоя қилишни таъминлашнинг чоралари қўрилади.
4. Бундай терговнннг натижалари, башарти жиноят терговини олпб бораётгап ходимга зарар келтирмаса, сўровга биноан барча манфаатдор шахсларга тақдим этилади.
5. Ёмон муомаланинг, қўрқитиш ёки ўч олишнинг ҳар қандай ҳоллари, шунингдек шикоят тақдим этиш билан боғлиқ ёки тергов давомида аралашувнинг ҳар қандай шаклн тегишли тарзда жазоланишини таъминлаш учун чоралар кўрилади.
6. Юқорида уқдирилган шароитларга мувофиқ тергов ўтказиш имконияти зўрлик остида ғойиб бўлган қурбоннинг тақдирн аниқлангунча таъминланади.
14-модда
Ҳар қандай шахс, агар билдирилаётган фикрларга кўра зўрлик остида ғойиб бўлиш тарзидаги ҳаракат содир этган ва бу ҳол расмий тергов натижасида аниқланган далиллар билан ўз тасдиғини топган бўлса, бундай иш, амалда бўлган тегишли халқаро битимларга мувофиқ ўз юрисдикциясини амалга ошириш истагнни билдирган бошқа давлатга берилмаган бўлса, жавобгарликка тортиш учун мазкур давлатнинг ваколатлн фуқаролик маъмурларига ва судига топширилиши керак.
Барча давлатлар ўз юрисдикцияси ва назоратн остига тушадиган зўрлик остида ғойиб бўлиш ҳаракатини содир этганлиги гумон қилинаётган барча шахслар судга тортилиши учун ўз тасарруфидаги мавжуд ҳар қандай қонуний ва лозим чораларни кўришлари шарт.
15-модда
Қайсидир бир шахс алоҳида оғир тусдаги, масалан, юқоридагп 4-модданинг 1-бандида қайд этилган қилмишни содир этишда иштирок қилган деб гумон қилиш учун жиддий асосларнинг мавжудлиги далили, унинг сабабидан қатъи назар, ваколатли давлат органларн томонидан бошпана бериш ёки бермаслик тўғрисидаги масалалар юзасидап қарор қабул қилиниши вақтида ҳисобга олиниши керак.
16-модда
1. Юқоридаги 4-модданинг 1-бандида қайд этилган қилмишлардан бирини содпр этганлиги тахмин қилинаётган шахслар 13-моддада назарда тутилгаи терговни ўтказиш вақтида ҳар қандай хизмат вазифаларини бажаришдан четлатилади.
2. Уларнпнг ишлари қандайдпр махсус трибуналларда, хусусан, ҳарбий судларда эмас, фақатгина ҳар бир давлатнипг ваколатлп одатдаги судларида кўриб чиқилади.
3. Бундай муҳокамалар чоғида Дипломатик муносабатлар тўғрисидаги Вена конвенцияси қоидаларига зарар етказмаган ҳолда, қандайдир афзалликлар, иммунитетлар ёки алоҳида имтиёзлар қўлланилишига йўл қўйилмайди.
4. Бундай қилмишлар содир этилганлик учун жавобгарлиги гумон қилинаётган шахсларга Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси ва бошқа амалда бўлган халқаро битимларга мувофиқ терговнинг, шунингдек эҳтимол тутилган таъқиб ва судловнинг барча босқичларида адолатли муомала қилиш кафолатланади.
17-модда
1. Зўрлик остида ғойиб бўлиш борасидаги ҳар қандай ҳаракатга нисбатан уни содир этган шахс ғойиб бўлган шахснинг тақдири ва бўлиб турган жойи тўғрисидаги маълумотларни ошкор қилмагунига ва тегишли далиллар аниқланмагунга қадар давом этаётган жиноят сифатида қаралади.
2. Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пактнинг 2-моддасида назарда тутилган ҳуқуқий ҳимоя воситалари амал қилишдан тўхтаганда зўрлик остида ғойиб бўлишга тааллуқли ҳаракатларга нисбатан муддатнинг ўтиши мазкур ҳуқуқни ҳимоя қилиш воситаларининг амал қилиши тиклангунига қадар тўхтатиб турилади.
3. Муддатнинг ўтиши назарда тутилган ҳолларда зўрлик остида ғойиб бўлиш борасидаги ҳаракатларга нисбатан муддатнинг ўтиши узоқ ва ушбу жиноятнинг алоҳида оғир тусга эгалигига мутаносиб бўлиши керак.
18-модда
1. Юқоридаги 4-модданинг 1-бандида қайд этилган қилмишларни содир этган ёки содир этганлиги гумон қилинаётпш шахсларга нисбатан амнистиялар тўғрисидаги алоҳнда қонунлар, шунингдек уларни ҳар қандай жиноий таъқиб ёки жазодан озод қилиши мумкин бўлган бошқа ўхшаш чоралар қўлланилмайди.
2. Афв зтиш ҳуқуқини амалга ошириш вақтида зўрлик остида ғойпб бўлишга тааллуқли ҳаракатларнинг алоҳида оғир тусга эга эканлиги эътиборга олиниши керак.
19-модда
Зўрлик ҳаракатлари остида ғойиб бўлган қурбонлар ва уларнниг оилалари товон оладилар ҳамда тегишли компенсация, шу жумладан, имкон қадар тўлиқ реабилнтацияни таъминлайдигап маблағ олиш ҳуқуқига эгадир. Зўрлик остпда ғойиб бўлншга тааллуқли ҳаракат натижасида қурбон вафот этгаи тақдирда, унииг қарамоғида бўлган шахслар ҳам компенсация олнш ҳуқуқига эга бўлади.
20-модда
1. Давлатлар ота-онаси зўрлик остида ғойиб бўлган болаларни, шу жумладан, онаси зўрлик остида ғойиб бўлганда туғилган болаларни ўғирлаш амалиётининг олдини оладилар ва унга тўсиқ қўядплар, бундай болаларни қидириб топишга, уларнинг шахсини аниқлашга ва ўзлари дунёга келган оилага қайтаришга ҳаракат қиладилар.
2. Юқоридаги бандда қайд этилган болаларнинг олий манфаатларини ҳнмоя қилиш заруратини ҳисобга олиб, бола асраш тизимини эътироф этувчи давлатларда бундай болаларни асраш тўғрисидаги масалани, хусусан, зўрлик остида гойиб бўлиш билан боғлиқ ҳар қандай бола асрашни ноқонуний деб эътироф этиш тўғрисидаги масалани қайта кўриб чиқиш имконияти таъминланади. Бироқ боланинг яқин қариндошлари қайта кўриб чиқиш вақтида розилик билдирса, бола асраш қонунийлигича қолади.
3. Ота-онаси зўрлик остида ғойиб бўлган болаларни, шу жумладан, онаси зўрлик остида ғойиб бўлганида туғилган болаларни ўғирлаш, шунингдек уларнинг асл шахсини гувоҳлантирувчи ҳужжатларни сохталаштириш ёки йўқ қилиб юбориш алоҳида оғир тусдагп жиноят ҳнсобланиб, тегишли тарзда жазоланиши керак.
4. Ушбу мақсадда давлатлар, зарурат тақозо этса, икки томонлама ва кўп томонлама бнтимлар тузади.
21-модда
Ушбу Декларация қоидалари Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси ёки бошқа ҳар қандай халқаро ҳужжатларда ифода этилган қоидаларга зарар етказмайди ва ана шу қоидалардан қайси биринидир чеклаш ёки улардап четга чиқиш снфатида талқнн этилмаслигн керак.
Fikr bildirish